O'rmonzarlarni barpo etish : Orol dengizidagi iqlim o'zgarishiga yangicha yondashuv

24-August, 2020

Image: UNDP Uzbekistan

Orol dengizining yo'q bo'lib ketishi bilan iqlim o'zgarishi uning eng katta yo'qotishlariga olib keldi. Dengiz deyarli g'oyib bo'lgan bo'lishi mumkin, ammo u yerda yashaydigan aholi qoldi. 2018 yilda, O'zbekiston hukumati Orol dengizining qurigan tubida daraxt ekish uchun keng ko'lamli kampaniyani boshladi. Mintaqadagi ekologik va ijtimoiy-iqtisodiy vaziyatni yaxshilash uchun o'rmonzarlarni barpo etish  - daraxtlarni ilgari bo'lmagan atrof-muhitga kiritish - bu tuproqni shamol eroziyasidan barqarorlashtirish va Qoraqalpog'istondagi sog'liqni saqlash muammolari bilan birga kelgan zaharli qum bo'ronlarining oldini olish uchun muhim to'siq bo'lib xizmat qiladi.

BMTTD va YuNESKO “Orolboʻyi mintaqasi uchun inson xavfsizligi boʻyicha koʻpsheriklik fondini tashkil qilish orqali Orol fojeasidan zarar koʻrgan aholining turmush sharoiti salohiyatini mustahkamlash” qo'shma dastur doirasida Qoraqalpog'istondagi Taxtakopir Davlat O'rmon xo'jaligining texnik va institutsional salohiyatini mustahkamlash bo'yicha ish olib bormoqda. Qo'shma loyiha doirasida hozirda konteyner tashuvchi 2 ta vagon, 7 ta qishloq xo'jaligi mashinasi (o'rnatilgan aylanuvchi mash, 4 g'ildirakli traktor tirkamasi, ekskavator-buldozer va boshqalar), payvandlash mashinasi, suv va benzin uchun g'ildiraklardagi sardobalar, dizel generatori va elektr isitgichlar keltirilmoqda. Ushbu uskunalar o'rmonchilar uchun yanada qulay ish sharoitlarini yaratish uchun mo'ljallangan. Shuningdek, dala aloqalari uchun radiolar, saksovul ko'chatlarini tashish uchun yuk mashinasi, urug'larni saqlash va saralash uchun sholg'omlar, shuningdek, dalada ishlaydiganlar uchun chodir va pechkalar yetkazib berildi.

Saksovul qurg'oqchilikka bardoshli o'simliklardan biri bo'lib, ular tuproqni himoya qilish va ortiqcha bug'lanishni kamaytirish uchun ishlatiladi, bu esa mahalliy mikroiqlimni yaxshilaydi. BMTTD / YuNESKO tomonidan taqdim etilgan maxsus qishloq xo'jaligi texnikalari va ko'chma vagonlari Orol dengizining qurigan tubida 150 gektar saksovul, 49 gektar ko'chatlari va viloyat O'rmon xo'jaligi yaqinida ekinlarni etishtirish uchun foydalaniladi.

Bundan tashqari, loyiha samarali o'rmonzorlar barpo etish uchun dalillarga asoslangan yondoshuvlar va xalqaro tajribani kuchaytirishga umid qilmoqda. Buning uchun loyiha doirasida Orol dengiziga ikkita chuqur ekspeditsiya tashkil etildi. O'rmonzarlarni barpo etish bo'yicha sa'y-harakatlar mahalliy yerlarning iqlim o'zgarishiga chidamliligini oshirish va quruq yerlar landshaftlari va ekotizimlarni barqaror boshqarish uchun yordam beradi. Birgalikda ular mahalliy aholining sog'lig'i va ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlarini yaxshilaydi. Qo'shma loyiha 2020 yil sentyabr-oktyabr oylarida Qoraqalpog'iston Respublikasi O'rmon xo'jaligi qo'mitasining 100 ta mutaxassislari uchun bir qator treninglar tashkil etish orqali umumiy mintaqaviy texnik bilimlarni oshirishga qaratilgan.

Shu bilan bir qatorda Green Aral Sea – Orol dengizi tubini ko'kalamzorlashtirish kraudfanding tashabbusi qurigan dengiz tubida yashil o'rmon qoplamasi hududini kengayishi kabi to'g'ridan-to'g'ri afzalliklardan tashqari, ko'kalamzorlashtirish ishlaridan qator bilvosita ijobiy natijalar, shu jumladan, bioxilmahillikning ortishi, turmush sharoitlarning yaxshilanishi va barqaror daromad olish uchun yangi manbalarning yaratilishi ham kutilmoqda.

Hali qilinishi kerak bo'lgan ko'p ish bor, ammo biz Orol dengizining qurib qolganini o'rmonga aylantirish kabi g'ayrioddiy, ammo potentsial o'zgaruvchan harakatlar bilan to'g'ri yo'nalishda harakat qilmoqdamiz.